Dưới sự giúp đỡ của Cao dương tửu đồ – Lịch Tự Cơ, Lưu Bang đã chiếm được Trần Lưu, bổ sung được lương thảo. Ông lại công hạ Uyển thành, đồng thời phong quận thú Nam Dương làm Ân Hầu, từ đó hiệu triệu quan chức chính phủ nhà Tần đầu hàng.
Quả nhiên, từ đó quân Tần thất vọng mà lần lượt đầu hàng, Lưu Bang đã không gặp bất cứ kháng cự nào, binh đã tiến Vũ Quan rồi tấn công Hàm Dương. Lúc này Tần Nhị Thế và Triệu Cao đã chuẩn bị như thế nào?
Giáo sư Chương Thiên Lượng giảng, Lưu Bang bắt đầu tây tiến tấn công nước Tần vào tháng 9 nhuận năm 208 TCN, trải qua khoảng 14 tháng mà không nhận phải bất cứ kháng cự nào, thì vào tháng 7 năm 207 TCN, ông đã công nhập Hàm Dương thông qua Vũ Quan. Lúc này Thừa tướng Lý Tư đã bị Triệu Cao hại chết, Triệu Cao trở thành Thừa tướng. Khi ấy Tần Nhị Thế vẫn tiếp tục ăn chơi vui vẻ, căn bản không quan tâm thiên hạ đã đang loạn lạc.
Nhưng Triệu Cao cảm thấy hình thế đã rất nguy hiểm, bởi vì khởi nghĩa phản Tần khắp nơi, Triệu Cao cũng cảm thấy quyền lực của mình đang gặp phải uy hiếp. Thế là Triệu Cao đã làm một việc rất nổi tiếng, lưu lại một thành ngữ là: ‘Chỉ lộc vi mã’ (指鹿為馬: chỉ hươu là ngựa, rõ ràng là hươu nhưng bảo là ngựa, để kiểm nghiệm lòng trung thành). Triệu Cao muốn xem trong chính phủ nhà Tần có quan chức nào không đồng lòng với ông ta hay không, vậy phải làm sao?
Triệu Cao lệnh cho người kéo một con hươu đến trước mặt Tần Nhị Thế nói: ‘Ngài xem, thần đã kiếm cho ngài một con ngựa đẹp’. Tần Nhị Thế xem, nghĩ ‘đây chẳng phải là con hươu hay sao?’, bởi vì Tần Nhị Thế thích săn bắn, nên biết đây là con hươu. Tần Nhị Thế nói với Triệu Cao rằng: ‘Thừa tướng nói sai rồi, đây rõ ràng là con hươu, làm sao là mã được?’. Triệu Cao nói: ‘Đây rõ ràng là ngựa. Mọi người nói xem, đây là hươu hay mã’. Triệu Cao lần lượt hỏi quan viên chính phủ nhà Tần rằng: ‘Đây là hươu hay mã?’.
Có người sợ Triệu Cao, họ nghĩ ‘rõ ràng là hươu, nhưng Triệu Cao nói là mã thì mình nói mã vậy, cho dù ông ấy nói là cá sấu, mình cũng nói là cá sấu’. Quan viên nói với Triệu Cao rằng: ‘Đây là một con ngựa’. Sau đó có người cũng sợ Triệu Cao, nhưng lại không muốn nói lời giả, họ cúi đầu không nói. Còn một số ít người thì nói: ‘Đây là con hươu’.
Những người nói hươu đều bị Triệu Cao xử lý, để đảm bảo những quan chức trong chính phủ nhà Tần đều sợ và nghe lời ông ta. Bởi vì rất nhiều người nói ‘đây là con ngựa’, nên Tần Nhị Thế hơi choáng, Triệu Cao nói: ‘Thần biết vì sao (ngài choáng), gần đây khi tế tự tổ tiên quỷ thần, ngài không thành kính. Ngài nên trai giới một chút’. Tần Nhị Thế hỏi: ‘Đi đâu để trai giới?’. Triệu Cao nói: ‘Đi Thượng Lâm Uyển (vườn Thượng Lâm)’. Thượng Lâm Uyển là nơi Tần Nhị Thế hay săn bắn. Tần Nhị Thế liền đi đến Thượng Lâm Uyển, mỗi ngày đều săn bắn, hưởng thụ cuộc sống.
Có một lần lão bách tính đi nhầm vào Thượng Lâm Uyển, Tần Nhị Thế đích thân lấy cung tiễn bắn chết người này. Sau khi bắn chết người dân, Triệu Cao nói với Tần Nhị Thế rằng: ‘Ngài là Thiên tử, không nên tuỳ tiện sát nhân. Nếu sát nhân, thì quỷ thần sẽ không bảo hộ ngài. Thần đề xuất rằng, ngài không nên vào Thượng Lâm Uyển nữa. Có một cung tên là Vọng Di cung, ngài hãy đến ở đó. Thế là Tần Nhị Thế đã đến Vọng Di cung.
Khi Tần Nhị Thế đến Vọng Di cung, thì quân đội Lưu Bang đã đến rồi. Sau khi Lưu Bang tiến vào bằng cửa Vũ Quan, thì đã rất gần Hàm Dương. Quân đội Lưu Bang bắt đầu phái người đi tiếp xúc với chính phủ nhà Tần, Giáo sư Chương đoán là quân Lưu Bang muốn khuyên họ đầu hàng.
Thế là Tần Nhị Thế biết được, ông phái người đi khiển trách Triệu Cao nói: ‘Chuyện gì thế, chẳng phải ngươi nói với ta là ‘nhóm trộm Quan Đông không đáng là gì’, nay chúng nó đã đến cửa nhà rồi’. Triệu Cao sợ hãi nghĩ: ‘Nhỡ đến một ngày Tần Nhị Thế muốn giết mình thì sao?’.
Triệu Cao bèn tìm 2 người tâm phúc để thượng, một người là em trai Triệu Cao tên là Triệu Thành, người còn lại là em rể của ông tên là Diêm Lạc (閻樂). Diêm Lạc giữ chức Hàm Dương lệnh, tương đương với thị trưởng thủ đô Hàm Dương. Bọn họ thương lượng để tìm cơ hội giết Tần Nhị Thế. Diêm Lạc đã mang binh sĩ, thị vệ xông vào Vọng Di cung.
Khi đó người gác cửa của Vọng Di cung gọi là ‘Vệ lệnh bộc xạ’ (tên chức quan), phụ trách công tác đảm bảo an toàn cho Tần Nhị Thế. Vệ lệnh hỏi: ‘Người đến là ai?’. Diêm Lạc nói: ‘Hàm Dương lệnh Diêm Lạc’. Vệ lệnh hỏi: ‘Đến làm gì?’. Diêm Lạc nói: ‘Ở đây nghe nói có đạo tặc. Chúng ta đến bắt đạo tặc’. Vệ lệnh bộc xạ nói: ‘Đây là nơi do cấm vệ quân trung ương bảo vệ, phụ trách an toàn của Hoàng thượng, làm sao có thể có đạo tặc. Các người hãy lui ra’.
Diêm Lạc thấy người kia cản đường không cho vào, đưa mắt ra hiệu, quân đội đồng loạt tiến vào, lập tức giết được Vệ lệnh bộc xạ, sau đó quân đội tiến vào Vọng Di cung. Diêm Lạc đích thân lấy cung bắn Tần Nhị Thế, trúng vào màn trướng bên cạnh chỗ ngồi của Tần Nhị Thế. Tần Nhị Thế vô cùng tức giận, lệnh cho hoạn quan hầu bên cạnh đi đánh binh lính. Nhưng hoạn quan căn bản không đánh được, quân của Diêm Lạc dù sao cũng là quân đội chính quy, thế là hoạn quan đành phải chạy. Tần Nhị Thế cũng chạy.
Mọi người đều chạy, nhưng chỉ có một hoạn quan nhỏ đi theo Tần Nhị Thế (các hoạn quan khác đều chạy cả). Tần Nhị Thế quay đầu lại thấy hoạn quan, vừa tức giận vừa sợ hãi, ông nói với hoạn quan rằng: ‘Triệu Cao là người có dã tâm tạo phản, tại sao ngươi không nói ta sớm’. Tiểu thái giám nói một câu khá hài nhưng rất ‘thực tế’ rằng: ‘Tôi vì không nói với ngài, nên mới sống được đến hôm nay. Nếu tôi nói từ sớm, thì tôi đã chết lâu rồi’.
Tần Nhị Thế hết cách, chúng phản thân ly (眾反親離: chúng bạn phản bội, người thân rời xa). Lúc này quân đội của Diêm Lạc đã đến trước mặt của Tần Nhị Thế, Diêm Lạc nói với Tần Nhị Thế rằng: ‘Thiên hạ hiện nay đều đã chống lại Tần, ngươi hãy tự kết liễu mình đi’. Tần Nhị Thế nói: ‘Ta không thể làm Hoàng đế, vậy cho ta một huyện, phong cho ta làm vương cũng được’. Diêm Lạc nói: ‘Không được’. Tần Nhị Thế nói: ‘Nếu không thể phong vương, vậy phong vạn hộ hầu thì thế nào’. Diêm Lạc nói: ‘Không thể được’. Tần Nhị Thế nói tiếp: ‘Vậy ta làm người dân bình thường được không?’. Diêm Lạc nói: ‘Ta phụng mệnh Thừa tướng, vì thiên hạ mà đến giết ngươi, ngươi nói nhiều vô ích’. Tần Nhị Thế không còn cách nào, đành tự sát.
Sau khi Tần Nhị Thế tự sát, Triệu Cao muốn tự mình làm Hoàng đế, ông ta cầm ngọc tỷ đến đại điện. Kết quả đại điện có 3 lần đều giống như sụp đổ; còn đại thần thì cúi đầu, không một ai chúc mừng Triệu Cao. Lúc đó Triệu Cao mới than rằng: “Thiên phất dữ, đại thần phất dữ” (天弗與，大臣弗與: Trời không cho, đại thần cũng chẳng cho), tức ông Trời không muốn đưa vị trí Hoàng đế cho Triệu Cao, đại thần cũng không đồng ý để Triệu Cao làm Hoàng đế.
Triệu Cao không còn cách nào, đành lập anh trai của Tần Nhị Thế là Tử Anh kế vị, nhưng không xưng là Hoàng đế. Triệu Cao nói: ‘Vốn dĩ Tần thống nhất thiên hạ, cho nên chúng ta có Hoàng đế. Nay thiên hạ đã chia cắt, chỉ còn lại Tần tự thủ đất của mình thời Chiến Quốc, cho nên chúng ta không xưng Hoàng đế, mà hãy xưng vương’. Thế là Triệu Cao lập Tử Anh làm Tần Vương.
Sau khi lập Tử Anh, đương nhiên Tử Anh biết được Triệu Cao là người rất xấu, ông muốn giết Triệu Cao. Vậy phải làm sao?
Khi Tử Anh kế vị được 5 ngày, đáng ra ông nên đến tông miếu để tiếp ngọc tỷ, sau đó kế vị, nhưng Tử Anh không đi. Tử Anh không đi, mà Triệu Cao là Thừa tướng, cho nên Triệu Cao đích thân đến thỉnh Tần Vương đến tông miếu để tiếp nhận đại ấn. Triệu Cao vừa bước vào, Tử Anh đã xếp người hai bên, nhanh chóng giết được Triệu Cao. Giết xong Triệu Cao, Tử Anh liền làm Tần Vương, không xưng Hoàng đế nữa.
***
Triệu Cao dùng kế ‘chỉ lộc vi mã’ để loại bỏ những người bất đồng chính kiến, lại thích sát Tần Nhị Thế, nhưng ông ta lại bị Tần Vương Tử Anh giết.
Tử Anh thấy Lưu Bang đã binh tiến Vũ Quan, thế là phái binh phòng thủ Nghiêu Quan. Nhưng Lưu Bang đã dùng kế của Trương Lương để đánh tan quân Tần, từ đó chính phủ nhà Tần đã không còn nơi hiểm trở để trấn thủ. Thế là Tử Anh làm Tần Vương 46 ngày đã xuất thành đầu hàng.
Vậy thì Lưu Bang tiến vào hoàng cung nhà Tần bày bố đầy ‘kỳ trân dị bảo’ (đồ quý hiếm), mỹ nữ như vân (mỹ nữ nhiều như mây), Lưu Bang đã làm gì, kính mời quý độc giả đón xem phần tiếp theo.
Mạn Vũ
Chú thích:
(*) Link ‘Tiếu đàm phong vân’ phần 2 tập 9: Ước pháp tam chương.
DKN